Më 9 gusht 1945, Terumi Tanaka ishte vetëm 13 vjeç kur bomba atomike goditi qytetin e Nagasakit. Ai ndodhej më pak se dy milje nga qendra e shpërthimit, por arriti të mbijetojë. Sot, është një nga zërat më të fortë që paralajmëron për rrezikun e rikthimit të një tragjedie bërthamore.
Në një fjalim gjatë ceremonisë së ndarjes së Çmimit Nobel për Paqe, që iu dha Konfederatës Japoneze të Viktimave të Bombave A dhe H (Nihon Hidankyo), Tanaka ndau kujtimet e tij. Ai tha se xhami i derës që i ra sipër nuk u thye dhe kjo i shpëtoi jetën. Por pesë anëtarë të familjes së tij nuk patën të njëjtin fat: dy halla, gjyshi, një kushëri dhe xhaxhai i cili vdiq nga sëmundja e rrezatimit pak kohë më vonë.
Deri në fund të vitit 1945, rreth 70,000 persona humbën jetën nga shpërthimi në Nagasaki. Në Hiroshima, numri arriti në 140,000. Në total, mbi 400,000 vetë u prekën nga pasojat e dy bombave — shumica civilë, përfshirë gra, fëmijë dhe të moshuar.
Shumë të mbijetuar kanë treguar historitë e tyre për të dëshmuar shkatërrimin që shkaktojnë armët bërthamore.
Yoshie Oka, e cila ishte 14 vjeçe në një bunker në Hiroshima, kujton momentin e shpërthimit: “Ndërsa po flisja me dikë, pashë një dritë të bardhë dhe të fortë. U hodha poshtë pajisjeve dhe dola jashtë me një shok. Gazi radioaktiv ishte si një mjegull dhe nuk shihnim më shumë se 10 metra.”
Setsuko Thurlow, një tjetër e mbijetuar, tha se nxënësit që ndihmonin në pastrimin e rrugëve u zhdukën pa lënë gjurmë. “Shumë vdiqën brenda pak ditësh. Brezi im u zhduk pothuajse i tëri.”
Në Nagasaki, 16-vjeçari Sumiteru Taniguchi ishte mbi biçikletë kur u hodh bomba. “Një valë më hodhi në tokë,” tregoi ai. Edhe pse ndodhej më shumë se një milje larg, pësoi djegie të rënda dhe kaloi katër vite në spital.
Pas shpërthimeve, rrezatimi vijoi të marrë jetë për vite me radhë. Dy fëmijë, Toru (7) dhe motra e tij Aiko (9), që ndodheshin në shtëpi në momentin e shpërthimit, përjetuan rënie flokësh, dhimbje dhe gjakderdhje. Toru vdiq në moshën 11-vjeçare, ndërsa Aiko në moshën 29-vjeçare.
Fëmijë të shumtë lindën me dëmtime të rënda ose të vdekur. Frika nga pasojat dhe stigmatizimi bënë që shumë të mbijetuar të mos krijojnë kurrë familje.
Sot, sipas Tanaka, ndalimi moral dhe ligjor kundër armëve bërthamore po zbehet. Luftërat në Evropë dhe Lindjen e Mesme, ku përfshihen vende me arsenale bërthamore, po e bëjnë gjithnjë e më të brishtë këtë kufi.
Edhe pse India dhe Pakistani nuk përdorën armë bërthamore në përplasjen e fundit, situata tregon se sa lehtë mund të shkojë bota drejt një konflikti katastrofik.
Të mbijetuarit përmes Nihon Hidankyo kërkojnë mbështetje për Traktatin e Kombeve të Bashkuara për Ndalimin e Armëve Bërthamore, që ndalon prodhimin, vendosjen dhe përdorimin e tyre dhe kërkon ndihmë për viktimat dhe zonat e ndotura.
Më shumë se gjysma e vendeve të botës e kanë nënshkruar ose ratifikuar traktatin. Por shumë shtete të tjera — përfshirë edhe Japoninë — mbështeten ende te strategjitë e frikësimit përmes armëve bërthamore.
“Ideja se armët bërthamore na mbrojnë është një iluzion,” tha Tanaka. “Nëse politikanët do të kuptonin çfarë ndodhi në qytetin tim dhe në Hiroshima, nuk do të flisnin për ‘mbrojtje përmes armëve bërthamore’.”
Ai e mbylli fjalimin me një thirrje për brezin e ri:
“Nëse njerëzimi nuk ndjek rrugën e paqes dhe të ligjit ndërkombëtar, brezi i ardhshëm do të jetojë Luftën e Tretë Botërore. Siç tha John F. Kennedy: ‘Armët e luftës duhet të zhduken, para se të na zhdukin ne.’”
