Tensionet mes Izraelit dhe Iranit janë përshkallëzuar në mënyrë të frikshme, me sulme të paprecedenta nga Izraeli ndaj objekteve bërthamore iraniane si Natanz dhe Bushehr, ndërsa Irani ka reaguar me dhjetëra raketa dhe drone.
Në këtë kontekst shpërthyes, dy pyetje kyçe po bëhen gjithnjë e më urgjente:
1. A zotëron Izraeli armë bërthamore?
2. A rrezikon konflikti të përshkallëzohet në një luftë botërore?
Izraeli është një nga nëntë vendet në botë që zotëron armë bërthamore – dhe i vetmi në Lindjen e Mesme. Megjithatë, që nga vitet 1960, shteti hebre ka ndjekur një politikë të vetëquajtur “mospohim i qëllimshëm” (nuclear ambiguity), duke mos e konfirmuar zyrtarisht ekzistencën e tyre.
Pavarësisht kësaj, vlerësimet ndërkombëtare sugjerojnë se Izraeli ka midis 90 dhe 400 koka bërthamore, të gatshme për t’u lëshuar me raketa balistike të tipit Jericho, me avionë luftarakë dhe me raketa lundruese nga nëndetëset.
Raportohet se Izraeli e ka ndërtuar programin e tij bërthamor në fshehtësi ekstreme, madje duke mashtruar inspektorët amerikanë në dekadat e para të zhvillimit.
A ka Irani armë bërthamore?
Jo. Irani është transparent për programin e tij bërthamor, por këmbëngul se ai ka qëllime civile dhe jo ushtarake.
Megjithatë, që pas tërheqjes së SHBA nga marrëveshja bërthamore e vitit 2015, Teherani ka rritur ndjeshëm pasurimin e uraniumit – aktualisht deri në 60% pastërti, shumë pranë nivelit të nevojshëm për krijimin e armëve bërthamore (90%).
Kjo ka shtuar shqetësimet ndërkombëtare dhe ka qenë një nga arsyet kryesore pse Izraeli ndërmori sulme ndaj objekteve bërthamore iraniane.
A mund të shpërthejë Lufta e Tretë Botërore?
Jo, me shumë gjasë jo.
Ekspertët e sigurisë ndërkombëtare theksojnë se megjithëse situata është e rrezikshme, ajo nuk ka potencial të çojë në një luftë globale.
Jason Pack, analist në Institutin Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara (RUSI), deklaron se regjimi iranian është i dobësuar dhe nuk ka kapacitet ushtarak për të shkaktuar një luftë botërore.
Rreziku më i madh është një përshkallëzim rajonal, ku mund të përfshihen SHBA, shtetet e Gjirit dhe ndoshta Hezbollah në Liban. Por konflikt me përmasa globale, me përfshirjen e fuqive të mëdha si Rusia apo Kina, mbetet i pamundur në këtë fazë.
- Izraeli ka armë bërthamore, por nuk e pranon zyrtarisht.
- Irani ka teknologjinë për të prodhuar armë, por nuk e ka bërë ende.
- Një luftë e gjerë është e mundur në rajon, por jo në përmasa botërore.
- Rreziku mbetet i lartë për Lindjen e Mesme, por jo për botën mbarë – të paktën jo tani.
